Το Ρουσσοπούλι βρίσκεται σε μικρή απόσταση ανατολικά του Μούδρου. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά του λόφου Κορακά και βρίσκεται σε μικρή απόσταση σε έναν από του σημαντικότερους υγροβιότοπους της Λήμνου, την Χορταρολίμνη.

Το εντυπωσιακό κτίριο του παλιού σχολείου στο Ρουσσοπούλι, στεγάζει το Κέντρο Ενημέρωσης επισκεπτών για την γεω-ιστορία, τα γεω-μνημεία και τους γεωτόπους της Λήμνου καθώς και για το φυσικό περιβάλλον και την αγροτική παράδοση της περιοχής.

Το κέντρο διαθέτει σύγχρονο εξοπλισμό και παρέχει ψηφιακές εφαρμογές που αναφέρονται στα γεω-μνημεία και τους γεωτόπους.

Στα ψαμμιτικά στρώματα των μολασσικών σχηματισμών της Λήμνου εμφανίζεται μεγάλη ποικιλία σε ιχνοαπολιθώματα τα οποία ονομάζονται graphoglyptids τα οποία παρουσιάζονται συνήθως στη βάση των ψαμμιτικών στρωμάτων.

Τα ιχνοαπολιθώματα που έχουν αναγνωριστεί στη Λήμνο ανήκουν στις ομάδες Crusiana, Zoophycos, Scolithos και Nereites.

Από τα ιχνοαπολιθώματα επικρατούν τα απολιθώματα της τελευταίας ομάδας Nereites, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι τα ψαμμιτικά ιζήματα της Λήμνου δημιουργήθηκαν σε θαλάσσιο περιβάλλον ως αποθέσεις υποθαλάσσιων ριπιδίων σε συνθήκες πλούσιο σε οξυγόνο.

Εντυπωσιακές μορφές κυψελοειδούς αποσάθρωσης εμφανίζονται πάνω στα ηφαιστειακά πετρώματα του υψώματος, πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το μεσαιωνικό κάστρο της Μύρινας.

Τα ηφαιστειακά πετρώματα συγκροτούν ένα μεγάλο ηφαιστειακό δόμο, ο οποίος δημιουργήθηκε πριν από 19 εκατομμύρια χρόνια από την διείσδυση ανδεσιτικών λαβών στα προϋπάρχοντα πετρώματα. Η αποσάθρωση των επιφανειακών πετρωμάτων αποκάλυψε τον ηφαιστειακό δόμο της Μύρινας. Οι σύγχρονες διεργασίες αποσάθρωσης δημιούργησαν στην επιφάνεια των βράχων εκτεταμένες δομές διάβρωσης, πάνω στα ηφαιστειακά πετρώματα. Πρόκειται για μικρές και μεγάλες κοιλότητες που διανοίγονται πάνω στα πετρώματα, που ονομάζονται «ταφόνι».

Ως ταφόνι χαρακτηρίζονται δομές που δημιουργεί η διαφορική αποσάθρωση της επιφάνειας του πετρώματος και οφείλεται κυρίως στα χαρακτηριστικά του πετρώματος (κοκκώδης σύνθεση, αντοχή, λιθολογία), αλλά και στις εξωτερικές επιδράσεις.

Η λέξη «ταφόνι» προέρχεται από την Κορσική λέξη που σημαίνει παράθυρο και χρησιμοποιείται διεθνώς για να περιγράψει αυτές τις χαρακτηριστικές δομές κυψελοειδούς αποσάθρωσης που παρατηρούνται κυρίως σε πυριγενή πετρώματα.

Βορειοανατολικά του οικισμού Προπούλι, στο παράκτιο τμήμα δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Ευθυμίας εμφανίζονται εντυπωσιακές μορφές αποσάθρωσης των ψαμμιτικών πετρωμάτων της περιοχής, ηλικίας Ανωτέρου Ηωκαίνου – Κατωτέρου Ολιγοκαίνου.

Η περιοχή καλύπτεται από ιζηματογενείς σχηματισμούς που αποτελούνται από ψαμμίτες και ιλυόλιθους, που αποτέθηκαν σε υποθαλάσσια κανάλια πριν από 27-33 εκατομμύρια χρόνια.

Οι κυψελοειδείς και λεκανοειδείς δομές, που παρατηρούνται στα ψαμμιτικά στρώματα σε όλη την έκταση της παράκτιας ζώνης, δημιουργούνται εξαιτίας της διαφορικής αποσάθρωσης τους.

Η διαφορική αποσάθρωση οφείλεται κυρίως στην δράση του νερού, των θαλάσσιων κυμάτων και στην κρυστάλλωση των αλάτων, που αποθέτει το θαλάσσιο σπρέι.

Βορειοανατολικά του αρχαίου θεάτρου της Ηφαιστίας, βρίσκεται το αρχαίο λατομείο πωρόλιθου.

Στις ακτές της περιοχής του αρχαιολογικού χώρου της Ηφαιστίας, υπάρχουν εκτεταμένες εμφανίσεις πωρόλιθου. Πρόκειται για αποθέσεις που αποτελούνται από πορώδεις ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, ψηφιδοπαγή και λατυποπαγή που περιέχουν θραύσματα από τους υποκείμενους μολασσικούς σχηματισμούς. Οι αποθέσεις αυτές ηλικίας Πλειστοκαίνου, περιέχουν πολλά όστρακα χαρακτηριστικά της αβαθούς θάλασσας. Σε ορισμένες θέσεις το πάχος των αποθέσεων ξεπερνούν τα 50μ και έχουν αποτεθεί πάνω στα υποκείμενα μολασσικά πετρώματα.

Στην παράκτια περιοχή λειτούργησε το υπαίθριο αρχαίο λατομείο της Ηφαιστίας. Η μεγάλη έκτασή του αποτελεί μάρτυρας του μεγέθους της εκμετάλλευσης του εξορυχθέντος υλικού. Το λειτουργεία του λατομείου χρονολογείται κατά τη διάρκεια της Κλασικής και Ελληνιστικής εποχής.

Στο ακρωτήριο Τριγιές, στη βόρεια Λήμνο κοντά στον οικισμό Ατσική, εμφανίζονται εντυπωσιακές μορφές κυψελοειδείς και μανιταροειδείς αποσάθρωσης, στα ψαμμιτικά πετρώματα ηλικίας περίπου 33 εκατομμυρίων χρόνων.

Οι μανιταροειδείς μορφές αποσάθρωσης, δημιουργούνται εξαιτίας της δράσης του ανέμου και του θαλάσσιου σπρέι. Ο άνεμος προκαλεί το φαινόμενο της απορρίνισης, που διαβρώνει τα λιγότερο συνεκτικά αργιλικά στρώματα, έναντι των περισσότερων συνεκτικών ψαμμιτικών στρωμάτων.

Στους παράκτιους σχηματισμούς παρατηρούνται επίσης χαρακτηριστικές κυψελοειδείς μορφές αποσάθρωσης.

Η παραλία Λουρί βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Λήμνου, ανατολικά του οικισμού Σκανδάλι και χαρακτηρίζεται από μια έντονη κάμψη των ψαμμιτικών πετρωμάτων, ηλικίας 33 εκατομμυρίων ετών.

Κατά μήκος της παραλίας Λουρί μπορούμε να παρατηρήσουμε τα στρώματα των ψαμμιτικών πετρωμάτων να κάμπτονται και να σχηματίζουν γωνία 90°. Η κάμψη αυτή προκαλείται εξαιτίας των διατμητικών τάσεων που προκαλεί η δραστηριοποίηση μεγάλων ρηγμάτων.

Στα ψαμμιτικά στρώματα εμφανίζονται επίσης εντυπωσιακές δομές κυψελοειδούς αποσάθρωσης. που δημιουργήθηκαν από την αιολική δράση καθώς και την δράση του θαλάσσιου σπρέι, στα ιζηματογενή πετρώματα.

Στην ίδια θέση παρατηρούνται παράκτιες αμμοθίνες που αποτελούν προϊόν της αιολικής διάβρωσης των ψαμμιτικών πετρωμάτων.

Στο Νοτιοανατολικό άκρο της Λήμνου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Σώζοντα, εμφανίζονται πυκνές εναλλαγές ψαμμιτικών και αργιλικών στρωμάτων, χαρακτηριστικών των μολασσικών αποθέσεων της Λήμνου

Στην παράκτια ζώνη εμφανίζεται μια εντυπωσιακή γεωλογική δομή που επηρεάζει τους μολασσικούς σχηματισμούς της περιοχής. Παρατηρείται έντονη παραμόρφωση και μετακίνηση των γεωλογικών στρωμάτων από ένα σύστημα κανονικών ρηγμάτων, που εκτείνεται σχεδόν σε όλη την έκταση της παραλίας.

Στο άκρο του ακρωτηρίου Πουρνιά υπάρχουν εκτεταμένες εμφανίσεις πωρόλιθου. Πρόκειται για αποθέσεις πορώδους ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και ασβεστόλιθοι και λατυποπαγή που περιέχουν θραύσματα από τους υποκείμενους μολασσικούς σχηματισμούς. Οι αποθέσεις αυτές ηλικίας πλειστοκαίνου, περιέχουν πολλά όστρακα χαρακτηριστικά της αβαθούς θάλασσας. Σε ορισμένες θέσεις το πάχος των αποθέσεων ξεπερνούν τα 50μ και έχουν αποτεθεί πάνω στα υποκείμενα μολασσικά πετρώματα

Στην θέση αυτή λειτούργησε υπαίθριο λατομείο. Το μέγεθος του λατομείου αποτελεί μάρτυρα του μεγέθους της εκμετάλλευσης, καθώς καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του ακρωτηρίου Πουρνιά.

Στις απέναντι ακτές του λατομείου του Πουρνιά, απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού των Καβείρων, έχουν βρεθεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που κατασκευάσθηκαν από πωρόλιθο. Πρόκειται για λείψανα οικισμών και τάφους, οι οποίοι χρονολογούνται κατά τη διάρκεια της Κλασσικής και της Ελληνιστικής εποχής.

Δυτικά του οικισμού Κορνός συναντάται το φαράγγι στο ρέμα Αυλώνα, που διασχίζει τα ιζηματογενή πετρώματα και εκβάλλει στην ομώνυμη παραλία, βόρεια της Μύρινας.

Το φαράγγι Αυλώνα διανοίχθηκε στα ιζηματογενή πετρώματα της περιοχής, που αποτελούνται από εναλλαγές ψαμμιτών και ιλυολίθων ηλικίας περίπου 33 εκατομμυρίων χρόνων. Ένα κανονικό ρήγμα με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ, κάθετα στην κοίτη του ρέματος, επηρεάζει και μετατοπίζει τα ψαμμιτικά πετρώματα δημιουργώντας μικρό καταρράκτη.

Το ΝΔ άκρο της Λήμνου χαρακτηρίζεται από δύο ακρωτήρια με δυτικότερο το Τηγάνι και ανατολικότερο το Ρόπαλο. Η γεωμορφολογία της περιοχής καθορίζεται από την ύπαρξη γεωλογικών ρηγμάτων που κατακερματίζουν τα ηφαιστειακά πετρώματα και δημιουργούν το έντονο παράκτιο ανάγλυφο.

Ειδικότερα, η ανατολική πλευρά του ακρωτηρίου Ρόπαλο διαμορφώνεται από μια σειρά κανονικών ρηγμάτων, με διεύθυνση ΒΒΔ-ΝΝΑ, που επηρεάζουν τους ηφαιστειακούς σχηματισμούς ηλικίας 18.2-19.3 εκατομμυρίων χρόνων που καταλαμβάνουν το ακρωτήριο του Ρόπαλου

Έναν εντυπωσιακό κατακείμενο απολιθωμένο κορμό Σεκόιας, συναντάμε στην απολιθωματοφόρα θέση που βρίσκεται έξω από τον οικισμό Βάρος. Ο κορμός περιβάλλεται από ειδική περίφραξη για τις ανάγκες προστασίας του.

Το μεγαλύτερο τμήμα του απολιθωμένου κορμού βρέθηκε καλυμμένο μέσα στον εδαφικό ορίζοντα ενώ η κάτω πλευρά του μέσα σε πυροκλαστικό πέτρωμα. Με την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των ανασκαφών, που διενεργήθηκαν από το Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, διαπιστώθηκε ότι ο κορμός έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 1m και μήκος που ξεπερνάει τα 7m.

Πριν από περίπου 22,3 εκατομμύρια χρόνια, ηφαιστειακής προέλευσης υλικά, όπως στάχτη και προϊόντα μιας μεγάλης ηφαιστειακής έκρηξης, σάρωσαν και κάλυψαν το απολιθωμένο δάσος της Λήμνου. Ο γιγάντιος κορμός του κωνοφόρου δένδρου του Βάρους, έσπασε και παρασύρθηκε στη σημερινή του θέση από τις πυροκλαστικές ροές. Το παχύ στρώμα των ηφαιστειακών υλικών απομόνωσε τον κορμό και δημιούργησε ένα περιβάλλον ιδανικών συνθηκών για την απολίθωση του.

Έτσι, διατηρήθηκαν, σε άριστη κατάσταση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του δένδρου, όπως οι εντυπωσιακοί ρόζοι, η εσωτερική δομή του ξύλου κ.α.. Με το πέρασμα του χρόνου η διάβρωση των πυροκλαστικών πετρωμάτων έφερε στην επιφάνεια τον απολιθωμένο κορμό.

Νότια του προϊστορικού οικισμού της Πολιόχνης βρίσκεται η παραλία Κοκκινόβραχος, η οποία πήρε το όνομά της εξαιτίας του μεγάλου και επιβλητικού κόκκινου βράχου που βρίσκεται στο Βόρειο άκρο της παραλίας.

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακες αμμοθίνες, μεγάλους και εντυπωσιακούς λόφους από άμμο οι οποίοι δημιουργούνται από προϊόντα της αποσάθρωσης των ιζηματογενών σχηματισμών. Στον σχηματισμό τους συμβάλουν οι ισχυροί ΒΑ άνεμοι που πνέουν στην περιοχή, με σταθερή διεύθυνση και υψηλή ταχύτητα, ώστε να μεταφέρουν και να αποθέτουν τα υλικά της αποσάθρωσης των τριτογενών ιζηματογενών πετρωμάτων της περιοχής.

Τα συστήματα αυτά χαρακτηρίζονται ως δυναμικά και για τον λόγο αυτό η παρουσία βλάστησης παίζει σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη αμμοθίνων, καθώς συμβάλλει στην συγκράτηση της άμμου και την προστασία τους από την αιολική διάβρωση

Βόρεια του αρχαιολογικού χώρου της Πολιόχνης στις πλαγιές του γραφικού λιμανιού εντοπίζεται η στρωματογραφική επαφή δύο διαφορετικών γεωλογικών σχηματισμών και πιο συγκεκριμένα τα ανώτερα μολασσικά ιζήματα της Λήμνου και των πυροκλαστικών σχηματισμών του Ρωμανού. Πιο συγκεκριμένα, άργιλοι και ψαμμίτες με ενδιαστρωμένα κροκαλοπαγή (πέτρωμα με αποστρογγυλεμένα βότσαλα στο εσωτερικό τους) στα κατώτερα στρώματα, ηλικίας περίπου 23 εκατομμυρίων ετών βρίσκονται τοποθετημένα με γενική κλίση προς ΒΔ κάτω από τόφφους ηλικίας Κάτω Μειόκαινου.

Tην περίοδο πριν από 22-28 εκατομμύρια χρόνια, έλαβε χώρα θαλάσσια ιζηματογένεση, που δημιούργησε τους ιζηματογενείς σχηματισμούς της Λήμνου. Πάνω σε αυτά τα ιζηματογενή πετρώματα, πριν από περίπου 22 εκατομμύρια χρόνια, επικάθισαν τα πρώτα ηφαιστειακά προϊόντα της Λήμνου, πυροκλαστικά πετρώματα που περιέχουν στρώσεις ηφαιστειακής στάχτης με πολλά λιθικά θραύσματα.

Στη συγκεκριμένη θέση η δράση τεκτονικών ρηγμάτων ΒΑ-ΝΔ διεύθυνσης μετατοπίζουν τους σχηματισμούς και φέρνουν σε επαφή τους παλαιότερους ιζηματογενείς σχηματισμούς με τους νεότερους ηφαιστειογενείς εμφανίζοντας μια σύνθετη γεωλογική εικόνα.

Το ρήγμα του Ρουσσοπουλίου είναι μια μεγάλη τεκτονική δομή μήκους 10 περίπου χιλιομέτρων με διεύθυνση ΑΒΑ-ΔΝΔ το οποίο φέρνει σε επαφή δυο διαφορετικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Τα πυροκλαστικά πετρώματα ηλικίας περίπου 23 εκατομμυρίων χρόνων (Κατώτερο Μειόκαινο), με τα ιζηματογενή πετρώματα ηλικίας περίπου 33 εκατομμυρίων χρόνων (Ανώτερο Ηώκαινο – Κατώτερο Ολιγόκαινο).

Στο ήπιο ανάγλυφο της περιοχής η τεκτονική δομή δημιουργεί μια επιμήκη αναβαθμίδα. Ξεκινάει από το ακρωτήριο Σαγράδα, το οποίο βρίσκεται Νότια του οικισμού του Μούδρου, περνάει πολύ κοντά από τον οικισμό του Ρουσσοπουλίου και καταλήγει στο ακρωτήριο Καβαλλάρης, στον όρμο του Κέρους.

Το ακρωτήριο Καβαλλάρης, στην ανατολική ακτή της Λήμνου δημιουργείται από την προέκταση του ρήγματος του Ρουσσοπουλίου.

Η τεκτονική δομή αναγνωρίζεται ανατολικά από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής όπου εντοπίζονται διαδοχικές ρηξιγενείς επιφάνειες που οριοθετούν τα ηφαιστειακά πετρώματα και δημιουργεί την ακτογραμμή προς τον όρμο του Κέρους.

Το ρήγμα του Ρουσσοπουλίου εκτείνεται για περίπου 10 χιλιόμετρα με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ και διαχωρίζει τα πυροκλαστικά πετρώματα, ηλικίας περίπου 23 εκατομμυρίων ετών (Κατώτερο Μειόκαινο) από τους ιζηματογενείς σχηματισμούς του Ολιγοκαίνου που καλύπτονται από τις πρόσφατες αλουβιακές και παράκτιες αποθέσεις.

Η Χορταρολίμνη βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Λήμνου, κοντά στον οικισμό του Ρουσσοπουλίου, και αποτελεί τη νοτιότερη από μία σειρά τριών σημαντικών υγροτόπων που βρίσκονται στην περιοχή.

Η Χορταρολίμνη αποτελεί ένα Μεσογειακό εποχιακό υφάλμυρο έλος με έκταση 2.300 στρέμματα. Αποτελεί, μαζί με την Αλυκή και την Ασπρολίμνη, σημαντικό υδροβιότοπο για μεγάλο αριθμό σπάνιων και απειλούμενων ειδών πανίδας και χλωρίδας, και συμπεριλαμβάνεται στο δίκτυο Natura 2000.

Τα νερά της Χορταρολίμνης είναι υφάλμυρα και κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών η Χορταρολίμνη στερεύει από νερό. Η περιοχή γύρω από τη λίμνη αποτελείται από αμμοθίνες που το πλάτος τους προσεγγίζει τα 1000 μέτρα ενώ το πάχος τους είναι περίπου 5 μέτρα.

Στην έκταση της Χορταρολίμνης μπορούν να παρατηρηθούν αρκετά είδη φυτών όπως Βούρλα (Juncus spp.), Αγριοκάλαμο – Γλυκών νερών (Phragmites australis), Ψαθιά (Scirpus spp.), Αρμυρές (Arthrocnemum spp.) και Ψάθα Αμμοθινών (Ammophila arenaria).

Ο υγρότοπος της Χορταρολίμνης αποτελεί σημαντικό γεωγραφικό στοιχείο της περιοχής καθώς αποτελεί σταθμό ανάπαυσης και τροφής για πολλά είδη ενδημικών πουλιών που περνάνε από την περιοχή. Οι επισκέπτες της περιοχής μπορούν να συναντήσουν, εκτός από το διάσημο ροζ φλαμίνγκο, και άλλα είδη πουλιών όπως, το Κιρκινέζι (Falco naumanni), τον Καλαμόκιρκο (Circus aeruginosus), τον Βαλτόκιρκο (Circus cyaneus) κ.α..

Οι αμμοθίνες της Νεφτίνας βρίσκονται στο βορειοανατολικό τμήμα της Λήμνου, βορειοανατολικά του αρχαιολογικού χώρου των Καβειρίων.

Οι εντυπωσιακοί αμμόλοφοι που δεσπόζουν στο τοπίο δημιουργήθηκαν από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των ιζηματογενών σχηματισμών της περιοχής ηλικίας Ολιγοκαίνου.

Στην δημιουργία τους συμβάλλει ο σταθερός άνεμος, υψηλής ταχύτητας, μέσω του οποίου μεταφέρονται τα προϊόντα της αποσάθρωσης των ψαμμιτικών πετρωμάτων. Η παρουσία βλάστησης συμβάλλει ενεργά στην συγκράτηση της άμμου και την προστασία των αμμοθίνων από την διάβρωση.

Η βλάστηση που εμφανίζεται σε αυτά τα παραθαλάσσια συστήματα είναι κυρίως ποώδης βλάστηση που αποτελείται από Pancratium maritimum, το οποίο είναι το αυτοφυές κρινάκι της θάλασσας, αλλά και από αστοιβές (Sarcopoterium spinosum). 

Η αρχαία θέση εξόρυξης της λεγόμενης «Λημνίας Γης» προσδιορίζεται μεταξύ των χωριών Κότσινα και Ρεπανιδίου, στη θέση «Αγιόχωμα», πάνω στο λόφο του Μόσυχλου.

Πρόκειται για ένα κοκκινωπό αργιλικό υλικό με σημαντικό περιεχόμενο σε σίδηρο και θείο του οποίου η χρήση ήταν πολύ διαδεδομένη μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες της «Λημνίας Γης» συνδέονται μυθολογικά με τον Ήφαιστο που γιατρεύτηκε από τα τραύματά του, μετά το διωγμό του από τον Όλυμπο και μνημονεύονται πρώτη φορά από τον Ηρόδοτο. Πολύ σημαντική είναι και η αναφορά του Περγάμιου ιατρού Γαληνού που επισκέφτηκε την Λήμνο το 167π.Χ. και αγόρασε 20.000 δισκία «Λημνίας Γης».

Στην περίοδο του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας η εξόρυξη και το εμπόριο του πολύτιμου υλικού πραγματοποιούνταν υπό αυστηρό έλεγχο. Παραγόμενο προϊόν ήταν τα σφραγισμένα δισκία, από όπου προέκυψε και ο όρος «Terra Siggilata» (σφραγισμένη Γη). Επίσης, χρησιμοποιήθηκε ευρέως αυτή την περίοδο ο όρος «Αγιόχωμα» καθώς η εξόρυξη της Λημνίας Γης συνδέθηκε μη τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα.

Στους πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία στην περιοχή Θέρμα αναβλύζουν θερμές πηγές, γνωστές από την αρχαιότητα για τα ιαματικά νερά τους. Η θερμοκρασία των νερών των Θέρμων αγγίζει τους 42-44 βαθμούς Κελσίου και αναβλύζει από βάθος περίπου 1200μ σε δυο πηγές. Το νερό είναι πόσιμο και θεωρείται ιδανικό για λουτροθεραπεία.

Η ύπαρξη των θερμών πηγών συνδέεται με την ύπαρξη γεωλογικών ρηγμάτων και τη σύγχρονη ενεργό τεκτονική δραστηριότητα. Μέσα από τις ασυνέχειες των πετρωμάτων τα επιφανειακά νερά βρίσκουν δίοδο προς το εσωτερικό του φλοιού. Εκεί, το νερό συναντά τους μαγματικούς θαλάμους των ηφαιστείων της Λήμνου, που έδρασαν πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια, όπου εμπλουτίζονται με διάφορα μεταλλικά στοιχεία και αέρια. Με την βοήθεια των αερίων, το νερό επιστρέφει και πάλι μέσα από τις επιφάνειες των ρηγμάτων μέχρι την επιφάνεια και αναβλύζει με τη μορφή θερμών πηγών.

Τον 16ο αιώνα, κατασκευάστηκαν στη θέση Θέρμα, οι πρώτες υποδομές ιαματικών λουτρών, όπως ένα μικρό δωμάτιο αποδυτηρίων και μια πέτρινη μπανιέρα που σώζονται μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστική είναι και η καταγραφή δρόμου σε χάρτη του 1588 που συνδέει το Κάστρο της Μύρινας με τα Θέρμα και τον λόφο του Προφήτη Ηλία, γεγονός που αποδεικνύει τη σημασία της θέσης και τη σύνδεσή της με το διοικητικό κέντρο του Νησιού.

Στη θέση Χαβούλι Μούδρου, στη ΝΑ χερσόνησο της Λήμνου συναντάμε σημαντικά φυτικά απολιθώματα που αντιπροσωπεύουν την δασική χλωρίδα της περιοχής πριν από 23 εκατομμύρια χρόνια.
Ανάμεσά τους περιλαμβάνεται ένας εντυπωσιακός ιστάμενος απολιθωμένος κορμός. Το μεγαλύτερο μέρος του κορμού βρίσκεται ενταφιασμένο μέσα στα πυροκλαστικά πετρώματα και το ορατό τμήμα του απολιθωμένου κορμού είναι περίπου 50 εκατοστά. 
Πριν από περίπου 22,3 εκατομμύρια χρόνια, τα προϊόντα των ηφαιστειακών εκρήξεων των ηφαιστείων της Λήμνου, σάρωσαν και κάλυψαν το δάσος που ζούσε στην περιοχή. Ο κορμός καλύφθηκε από ένα παχύ στρώμα ηφαιστειακών υλικών. Τα υλικά αυτά απομόνωσαν το κορμό και δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες για την απολίθωσή του. Η απουσία οξυγόνου, και η παρουσία υδροθερμικών διαλυμάτων, δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες για την μόριο προς μόριο αντικατάσταση της οργανικής φυτικής ύλης από τα πυριτικά υλικά, με αποτέλεσμα την απολίθωση του ξύλου. Έτσι, διατηρήθηκαν σε άριστη κατάσταση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του δένδρου, όπως η εσωτερική και εξωτερική δομή του ξύλου.
Με το πέρασμα του χρόνου η διάβρωση των πυροκλαστικών πετρωμάτων έφερε στο φως τον απολιθωμένο κορμό.

Η Ασπρολίμνη της Λήμνου βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Λήμνου ανάμεσα από τις λίμνες Χορταρολίμνη και Αλυκή. Καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 500 στρεμμάτων και εντάσσεται στο σύνολό της, στο δίκτυο προστασίας NATURA 2000, καθώς προσφέρει καταφύγιο σε μεγάλο αριθμό σπάνιων αλλά και απειλούμενων ειδών.
Πρόκειται για μια εποχιακή λίμνη με υφάλμυρο νερό. Πήρε το όνομά της εξαιτίας της εικόνας που αφήνει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου αποξηραίνεται, σχηματίζοντας ένα παχύ στρώμα αλατιού στην επιφάνειά της. 
Οι ισχυροί ΒΑ άνεμοι που πνέουν στην ακτή του Κέρους μεταφέρουν τα υλικά της αποσάθρωσης των ιζηματογενών πετρωμάτων της περιοχής με μεγάλες ταχύτητες, και τα εναποθέτουν στην ευρύτερη περιοχή της Ασπρολίμνης, δημιουργώντας διαδοχικές αμμοθίνες.
Στην Ασπρολίμνη οι επισκέπτες μπορούν να παρατηρήσουν πλήθος από αγριόχηνες, ερωδιούς, αλκυόνες, χαλκόκοτες, ακόμα και πυκνά σμήνη από ροζ φλαμίνγκο, όπου σταματούν στην περιοχή για να τραφούν και να ξεκουραστούν.

Η Αλυκή βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της Λήμνου, κοντά στον οικισμό Κοντοπούλι, όπου καλύπτει μια συνολική έκταση περίπου 6000 στρεμμάτων.
Η Αλυκή είναι μια ρηχή παράκτια λιμνοθάλασσα η οποία την χειμερινή περίοδο καλύπτεται  από νερό, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν αποξηραίνεται αποτελεί ένα αλίπεδο. 
Η αλυκή χωρίζεται από το θαλάσσιο περιβάλλον μέσω ενός αμμώδη διαδρόμου, μήκους περίπου 2,5 χιλιομέτρων και πλάτους 100-350 μέτρων, ο οποίος λειτουργεί ως φυσικό φράγμα. Ο αμμώδης βραχίονας αναπτύσσεται παράλληλα με την ακτογραμμή και αποτελεί παράκτια γεωμορφή η οποία αναπτύσσεται κυρίως σε ομαλές ακτές με ήπιο ανάγλυφο.
Ο αβαθής θαλάσσιος κόλπος στην περιοχή της Αλυκής 2.900–1.130 χρόνια πριν από σήμερα άρχισε να απομονώνεται από την επίδραση της θάλασσας, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται μια ανοιχτή λιμνοθάλασσα. Η αύξηση του ρυθμού ιζηματογένεσης και η μείωση του ρυθμού ανόδου της στάθμης της θάλασσας συντέλεσαν στη δημιουργία του παράκτιου αμμώδους φράγματος. Η περιοχή της λιμνοθάλασσας Αλυκής, αποτελούσε ένα αβαθή θαλάσσιο κόλπο, ο οποίος άλλοτε ήταν πιο κλειστός, με μικρότερη επιρροή από τη θάλασσα, εμφανίζοντας λιμνοθαλάσσια χαρακτηριστικά, και άλλοτε ήταν ανοιχτός με μεγαλύτερη θαλάσσια επίδραση (Σιδηροπούλου Μ., 2016).
Νότια του αμμώδη βραχίονα, σχηματίζονται  αμμοθίνες, οι οποίες αποτελούνται από υλικά που προέρχονται από τη διάβρωση των μολασσικών σχηματισμών της περιοχής.
Η Αλυκή είναι η μοναδική φυσική αλμυρή λίμνη τόσο μεγάλης έκτασης, στην οποία δεν έχει επέμβει ο άνθρωπος. Η περιοχή είναι ενταγμένη στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000. Η Αλυκή αποτελεί τόπο ανάπαυσης, τροφής και αναπαραγωγής για μεγάλο αριθμό σπάνιων και απειλούμενων ειδών, όπως το Κιρκινέζι και το Χρυσογέρακο.

Βορειοδυτικά του οικισμού της Πλάκας, στην περιοχή του αγιάσματος του Αγίου Χαράλαμπου, συναντώνται εναλλαγές ψαμμιτικών και αργιλικών στρωμάτων, χαρακτηριστικών των μολασσικών αποθέσεων της Λήμνου. Η συνέχεια των ιζηματογενών στρωμάτων διακόπτεται από ένα σημαντικό ρήγμα, το οποίο κόβει και μετατοπίζει τα γεωλογικά στρώματα των ιζηματογενών πετρωμάτων της περιοχής.
Πρόκειται για ένα κανονικό ρήγμα με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ. Το ρήγμα βρίσκεται κατά μήκος της παραλίας, ακριβώς δίπλα από τα σκαλιά που κατεβαίνουν προς το αγίασμα, όπου μπορεί να παρατηρηθεί εύκολα η μετακίνηση των γεωλογικών στρωμάτων στο κατακόρυφο πρανές.
Πάνω στην επιφάνεια του ρήγματος εμφανίζονται τα σημάδια της κίνησης των πετρωμάτων να μοιάζουν με χαραγιές που ονομάζονται γραμμώσεις ολίσθησης. Οι γραμμές αυτές δημιουργήθηκαν από την τριβή των πετρωμάτων, κατά την αντίθετη κίνησή τους, και δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την σεισμική δραστηριότητα του ρήγματος, κατά το παρελθόν.

Στο βορειοανατολικό άκρο της Λήμνου δυτικά της χερσονήσου της Πλάκας, βρίσκεται η χερσόνησος της Αγίας Σωτήρας. H περιοχή χαρακτηρίζεται από την παρουσία ρηγμάτων που επηρεάζουν τα ιζηματογενή πετρώματα, ηλικίας περίπου 34-37 εκατομμυρίων χρόνων (Ηωκαίνου - Ολιγοκαίνου) και πιο συγκεκριμένα εναλλαγές ψαμμιτών και αργίλων, μέσα στους οποίους εμφανίζονται και ενδιαστρωμένοι τοφφίτες.
Τα στρώματα εμφανίζουν μια εντυπωσιακή κάμψη και διακόπτονται από διαδοχικά κανονικά ρήγματα που δημιουργούν μια χαρακτηριστική εικόνα, κατά μήκος του παραθαλάσσιου πρανούς, απέναντι από την εκκλησία Αγία Σωτήρα.
Στο βόρειο άκρο της χερσονήσου, στο τέλος του δρόμου και βόρεια από το εκκλησάκι της Αγιά Σωτήρας, βρίσκεται το γραφικό λιμανάκι, όπου τμήμα του αποτελεί τα απομεινάρια του αρχαίου λιμανιού.

Νότια της Λήμνου, στις νοτιοδυτικές ακτές του ακρωτηρίου «Φακός», βρίσκεται το τόμπολο της Αγίας Ευθυμίας. Το τόμπολο πρόκειται για τον φυσικό διάδρομο, που αποτελείται από χαλαρά υλικά, που ενώνει την ακτή με την απέναντι βραχονησίδα.
Η βραχονησίδα μετά την αποκοπή της από την απέναντι όχθη λειτούργησε ως κυματοθραύστης, με αποτέλεσμα τα θαλάσσια κύματα να χάνουν την μεταφορική τους ικανότητα και να αποθέτουν τα ιζήματα που μεταφέρουν.
Με την πάροδο του χρόνου και τη συνεχή απόθεση υλικού από τα θαλάσσια κύματα, δημιουργήθηκε η λωρίδα στεριάς που μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει και να περπατήσει επάνω της, καθώς και να επισκεφθεί το γραφικό ξωκλήσι της Αγίας Ευθυμίας.

Ο εντυπωσιακός λόφος του Προφήτη Ηλία, με τις απότομες πλαγιές του, αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ηφαιστειακά οικοδομήματα της Λήμνου, που δεσπόζει στα δυτικά του κόλπου του Μούδρου, νότια του χωριού Κορνός και στους πρόποδές του αναβλύζουν θερμές πηγές, τα Θέρμα.

Πρόκειται για ένα ηφαιστειακό δόμο, μία ηφαιστειακή δομή η οποία δημιουργήθηκε από την αναθόλωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων κατά τη διείσδυση λάβας, δακιτικής σύστασης. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία ανήκει σε ένα σύμπλεγμα ηφαιστειακών δόμων που δημιουργήθηκαν πριν 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια στη δυτική Λήμνο από μάγματα με σχετικά μεγάλη περιεκτικότητα σε αέρια. Οι ηφαιστειακές διεισδύσεις διαπέρασαν και σε κάποιες περιπτώσεις αναθόλωσαν τα προϋπάρχοντα γεωλογικά στρώματα και ψύχθηκαν επιτόπου.

Σήμερα στα ψηλότερα σημεία του ηφαιστειακού δόμου εμφανίζονται κατά τόπους εντυπωσιακές δομές αποσάθρωσης, που ονομάζονται «ταφόνι».

Ο επιβλητικός ηφαιστειακός λόφος του Προφήτη Ηλία φαίνεται να κατέχει σημαντική αναγνώριση από ξένους περιηγητές. Υπάρχουν αναφορές - όπως αυτή του Γάλλου Πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, Auguste de Choiseul-Gouffie (1785) - στις οποίες ο ηφαιστειακός δόμος παρουσιάζεται ως το βουνό των Θέρμων (Mt. de Therma).

Ο εντυπωσιακός καταρράκτης Κατσαΐτη βρίσκεται Βόρεια του οικισμού του Αγίου Ιωάννη, εκεί όπου το ρέμα Κατσαΐτη διασχίζει τα ψαμμιτικά πετρώματα της Λήμνου, ηλικίας περίπου 33 εκατομμυρίων ετών.

Ο καταρράκτης δημιουργείται εξαιτίας των απότομων ασυνεχειών των πετρωμάτων, που δημιουργούνται από την δράση του ενεργού ρήγματος του Κάσπακα. Τα νερά του ρέματος Κατσαΐτη πέφτουν με ορμή από ένα γκρεμό ύψους περίπου 7 μέτρων. Εξαιτίας της ορμής του νερού, κατά την πτώση, δημιουργείται έντονος στροβιλισμός του νερού, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας φυσικής λιμνούλας.

Στο σημείο εκατέρωθεν του καταρράκτη και του παρατηρητή, εμφανίζεται η εντυπωσιακή αλλαγή των γεωλογικών σχηματισμών. Πρόκειται για το αποτέλεσμα της δράσης του ρήγματος του Κάσπακα, που μέσα από διαδοχικές σεισμικές ακολουθίες, έφερε σε επαφή τα ιζηματογενή πετρώματα με τα, νεότερης ηλικίας, ηφαιστειακά πετρώματα της Λήμνου.

Στο ακρωτήριο του Άσπρου Κάβου, νοτιοδυτικά του Μούδρου, με τις παραλίες Μικρό και Μεγάλο Φαναράκι εμφανίζονται πυροκλαστικές αποθέσεις, που παρουσιάζουν έντονα χαρακτηριστικά υδροθερμικής εξαλλοίωσης.

Στη συγκεκριμένη θέση, υπό τη δράση θερμών διαλυμάτων νερού πλούσιων σε μέταλλα που κυκλοφορούσαν μέσα στα πυροκλαστικά υλικά, έλαβαν χώρα ορυκτολογικές, χημικές και δομικές αλλαγές στους περιβάλλοντες σχηματισμούς. Αποτέλεσμα των μεταβολών αυτών είναι η εμφάνιση κοκκινωπών οξειδώσεων στους εντυπωσιακούς παράκτιους βράχους.

Εντυπωσιακές παράκτιες δομές διάβρωσης εμφανίζονται στην περιοχή εξαιτίας της δράσης των θαλάσσιων κυμάτων, που διαβρώνουν τα ευδιάλυτα πυροκλαστικά πετρώματα. Αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας αποτελούν τα παράκτια σπήλαια και οι αψίδες που εμφανίζονται κατά μήκος της παραλίας Φαναράκι.

Δείτε την 3d αναπαράσταση εδώ

Πλευρικά της επαρχιακής οδού Μύρινας-Κοντιά, έξω από τα όρια του οικισμού του Κοντιά, ξεχωρίζει στο ήπιο ανάγλυφο του τοπίου, ο ομώνυμος ηφαιστειακός δόμος.

Πρόκειται για ένα λόφο αποτελούμενο από λάβα δακιτικής σύστασης που δημιουργήθηκε πριν 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια. Ο ηφαιστειακός δόμος του Κοντιά εντάσσεται σε μία ευρύτερη ομάδα των ηφαιστειακών δομών που χαρακτηρίζουν τη ΝΔ Λήμνο.

Η δημιουργία του συνδέεται από την άνοδο μάγματος, πλούσιο σε περιεκτικότητα αερίων, το οποίο ανήλθε πιθανώς μέσω τεκτονικών διαρρήξεων. Κατά τη διείσδυσή του το ηφαιστειακό υλικό διαπέρασε τα υπερκείμενα ιζηματογενή πετρώματα και εξήλθε στην επιφάνεια ως παχύρευστη λάβα, που ψύχθηκε επιτόπου σχηματίζοντας τον χαρακτηριστικό ηφαιστειακό θόλο.

Σήμερα πάνω στον εντυπωσιακό ηφαιστειακό λόφο είναι χτισμένος ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου, όπως ακόμα και στις ανατολικές παρυφές του βρίσκονται οι ανεμόμυλοι της περιοχής.

Η ηφαιστειακή φλέβα του Κάκαβου βρίσκεται κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στον ομώνυμο ηφαιστειακό λόφο και αποτελεί μια χαρακτηριστική ηφαιστειακή δομή. Πρόκειται για δύο παράλληλα και σχεδόν κατακόρυφα «τοιχία» από λάβα, που εμφανίζονται ανορθωμένα μέσα στο ήπιο ανάγλυφο μιας μικρής πεδιάδας.

Η ηφαιστειακή δομή σχηματίσθηκε από την διείσδυση ρευστού μάγματος, ανδεσιτικής σύστασης, μέσα από ρήγματα (τις ασυνέχειες του φλοιού), όπου και στερεοποιήθηκε από την σταδιακή απώλεια ενέργειας, δημιουργώντας την εντυπωσιακή ηφαιστειακή δομή που βλέπουμε σήμερα να δεσπόζει μέσα στο ηφαιστειακό τοπίο.

Με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου, τα πετρώματα που περιέβαλλαν την ηφαιστειακή φλέβα απομακρύνθηκαν, μέσα από την δράση της διάβρωσης, αποκαλύπτοντας την εντυπωσιακή γεωμορφή που παρατηρείται σήμερα.

Στο νοτιοανατολικό άκρο της Λήμνου, λίγα χιλιόμετρα από τον οικισμό Θάνος, κάνει την εμφάνισή του το ρήγμα Παχύμνου. Πρόκειται για μια ρηξιγενή επιφάνεια, η οποία εντοπίζεται δυτικά του δρόμου και δημιουργεί έναν εντυπωσιακό κρημνό μεγάλης κλίσης που καταλήγει στη θάλασσα.

Τα ρήγματα είναι γεωλογικές δομές, οι οποίες δημιουργούνται όταν οι τάσεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της Γης ξεπεράσουν τα όρια αντοχής των πετρωμάτων, με αποτέλεσμα αυτά να σπάνε.

Η σχεδόν κατακόρυφη και λεία επιφάνεια αποτελεί την κατοπτρική επιφάνεια του ρήγματος, η οποία δημιουργήθηκε από την πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή που προκάλεσε την θραύση των ηφαιστειακών πετρωμάτων.

Πάνω στην επιφάνεια αυτή εμφανίζονται τα σημάδια της κίνησης των πετρωμάτων να μοιάζουν με χαραγιές που ονομάζονται γραμμώσεις ολίσθησης. Οι γραμμές αυτές δημιουργήθηκαν από την αντίθετη κίνηση των πετρωμάτων και δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την σεισμική δραστηριότητα του ρήγματος.

Στην περιοχή του Κάκαβου, βορειοανατολικά του οικισμού Θάνος, βρίσκεται το σπήλαιο της Κακαβιώτισσας. Για να φτάσουμε στο σπήλαιο θα πρέπει να ανηφορήσουμε το λόφο του Κάκαβου, που αποτελεί ένα μεγάλο ηφαιστειακό δόμο, από λάβες ανδεσιτικής σύστασης.

Στην κορυφή του λόφου παρατηρούνται εκτεταμένες δομές διάβρωσης των ηφαιστειακών πετρωμάτων. Πρόκειται για κοιλότητες που δημιουργεί η διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων και ονομάζονται «ταφόνι». Στο μεγαλύτερο από αυτά τα κοιλώματα βρίσκεται σήμερα κτισμένο το άσκεπο εκκλησάκι της Παναγιάς της Κακαβιώτισσας.

Η λέξη «ταφόνι» προέρχεται από την Κορσική λέξη που σημαίνει παράθυρο και χρησιμοποιείται διεθνώς για να περιγράψει αυτές τις χαρακτηριστικές δομές κυψελοειδούς αποσάθρωσης που παρατηρούνται σε κοκκώδη πυριγενή και ιζηματογενή πετρώματα. Ως ταφόνι χαρακτηρίζονται δομές που δημιουργεί η επιλεκτική ή διαφορική αποσάθρωση της επιφάνειας του πετρώματος. Η δημιουργία τους οφείλεται στα χαρακτηριστικά του πετρώματος (κοκκώδης σύνθεση, αντοχή, λιθολογία) και των εξωτερικών επιδράσεων των φυσικών, βιοτικών και χημικών παραγόντων.

Δείτε την 3d αναπαράσταση εδώ

Δυτικά του ακρωτηρίου Πουρνιά, στη βόρεια Λήμνο, βρίσκονται οι εντυπωσιακές μορφές διάβρωσης Πουρνιά, στους παχυστρωματώδεις ψαμμίτες και στα κροκαλοπαγή πετρώματα της περιοχής.

Η περιοχή καλύπτεται από ιζηματογενείς σχηματισμούς ηλικίας Ανωτέρου Ηωκαίνου - Κατωτέρου Ολιγοκαίνου, που αποτέθηκαν σε υποθαλάσσια κανάλια πριν από 27-33 εκατομμύρια χρόνια.

Στην περιοχή παρατηρούνται κυψελοειδείς, αλλά και σφαιροειδείς μορφές αποσάθρωσης, οι οποίες δημιουργήθηκαν από την διαφορική αποσάθρωση των ψαμμιτικών πετρωμάτων, δημιουργώντας έτσι, εντυπωσιακά και περίτεχνα σχήματα στα πετρώματα

Η διαφορική αποσάθρωση οφείλεται κυρίως στην διαφορετική σύσταση του πετρώματος, δημιουργώντας έτσι ευάλωτα σημεία στην επιφάνειά του, πάνω στην οποία δρουν τα θαλάσσια κύματα, αλλά και το αλάτι που αποθέτει το θαλάσσιο σπρέι.

Στο Βόρειο τμήμα της παραλίας του Αγίου Ιωάννη, βρίσκεται το τόμπολο «Πρασά Λιμάνι». Πρόκειται για τον αμμώδη διάδρομο που ενώνει την ηφαιστειακή νησίδα με την παραλία.

Η νησίδα δημιουργήθηκε από ανερχόμενο μάγμα το οποίο διείσδυσε σε προϋπάρχοντα ηφαιστειακά πετρώματα και στερεοποιήθηκε. Με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου, η διάβρωση απομάκρυνε τα περιβάλλοντα πετρώματα, που είχε ως αποτέλεσμα την αποκάλυψη της ηφαιστειακής φλέβας.

Το τόμπολο αποτελεί μια μορφή παράκτιας απόθεσης από άμμο και αποστρογγυλεμένα βότσαλα (κροκάλες). Η δημιουργία του τόμπολου οφείλεται στην δράση των θαλάσσιων κυμάτων και την μείωση της μεταφορικής τους ικανότητας, με αποτέλεσμα την απόθεση υλικού, που δημιουργεί μια λωρίδα η οποία συνδέει τη νησίδα με τη γειτονική ακτή.

Στις βόρειες ακτές της Λήμνου, συναντώνται οι αμμοθίνες στο Γομάτι, κοντά στον  οικισμό του Κατάλακκου. Οι αμμοθίνες αποτελούν τους τεράστιους και εντυπωσιακούς λόφους από άμμο που δεσπόζουν στην περιοχή, οι οποίοι δημιουργούνται από την απόθεση άμμου.

Οι αμμοθίνες στο Γομάτι καλύπτουν συνολική έκταση περίπου 70 στρεμμάτων. Οι αμμοθίνες αυτές, λόγω της μεγάλης έκτασής τους, μοιάζουν με μικρογραφία ερήμου.

Στον σχηματισμό τους συμβάλουν οι ισχυροί ΒΑ άνεμοι που πνέουν στην περιοχή, με σταθερή διεύθυνση και υψηλή ταχύτητα, ώστε να μπορούν να μεταφέρουν και να αποθέτουν τα υλικά της αποσάθρωσης των τριτογενών ιζηματογενών πετρωμάτων της περιοχής.

Σημαντικό ρόλο στην δημιουργία αμμοθίνων παίζει η παρουσία βλάστησης, καθώς συμβάλλει ενεργά στην συγκράτηση της άμμου και στην προστασία τους από την αιολική διάβρωση.

Στις δυτικές ακτές της Λήμνου, στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Κάσπακα, παρατηρείται μια εντυπωσιακή δομή διάβρωσης στα ηφαιστειακά πετρώματα της περιοχής, στη θέση όπου είναι χτισμένο και το εκκλησάκι του Άγιου Ιωάννη.

Οι μεγάλες κοιλότητες, που παρατηρούνται στην παράκτια βραχώδη εμφάνιση των ηφαιστειακών λαβών, ονομάζονται «ταφόνι» και είναι αποτέλεσμα διάβρωσης. Η λέξη «ταφόνι» προέρχεται από την διάλεκτο της Κορσικής και σημαίνει παράθυρο. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική δομή σπηλαιώδους διάβρωσης που οφείλεται στην επιλεκτική ή διαφορική διάβρωση της επιφάνειας του πετρώματος που προκαλείται από την δράση του νερού, του ανέμου και του θαλάσσιου σπρέι που επιδρούν και αλλοιώνουν τους κρυστάλλους των ορυκτών που περιέχονται στο ηφαιστειακό πέτρωμα, με αποτέλεσμα την απώλεια της συνοχής του και την δημιουργία κοιλοτήτων.

Η εντυπωσιακή χερσόνησος πάνω στην οποία έχει κατασκευασθεί το βυζαντινό κάστρο της Μύρινας περιβάλλεται από δύο αμμώδεις παραλίες τον Ρωμέικο και τον Τούρκικο Γιαλό. Η χερσόνησος του κάστρου δημιουργήθηκε πριν 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια όταν η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα προκάλεσε την άνοδο του μάγματος μάγματος δακιτικής σύστασης. Η παχύρευστη λάβα διείσδυσε στο φλοιό όπου ψύχθηκε επιτόπου σχηματίζοντας τον χαρακτηριστικό ηφαιστειακό θόλο με απότομες πλαγιές.

Ο ιστός του ηφαιστειακού πετρώματος είναι πορφυριτικός, δηλαδή μπορεί κάποιος να διακρίνει με γυμνό μάτι κρυστάλλους ορυκτών μέσα στην υαλώδη μάζα. Τα ηφαιστειακά πετρώματα της Μύρινας ανήκουν στην ομάδα των νεότερων ηφαιστειακών σχηματισμών της Λήμνου.

Η ηφαιστειακή δομή επηρεάζεται από χαρακτηριστικές τεκτονικές δομές που σμιλεύουν τον ηφαιστειακό δόμο της Μύρινας. Εντυπωσιακή είναι η σχεδόν κατακόρυφη επιφάνεια του ΒΒΔ-ΝΝΑ ρήγματος που διέρχεται μέσα από τη Β’ πύλη (βόρεια) είσοδο του Κάστρου.

Οι λάβες του ηφαιστειακού δόμου της Μύρινας έχουν διαβρωθεί επιφανειακά, σχηματίζοντας εντυπωσιακά ταφόνι, που αποτελούν δομές κυψελοειδούς διάβρωσης με μικρές και μεγάλες σπηλαιώδεις κοιλότητες. Οι δομές αυτές εμφανίζονται σε παράκτιες εμφανίσεις πυριγενών πετρωμάτων που υφίστανται τη δράση του νερού, του ανέμου και του θαλάσσιου σπρέι.

Το μεσαιωνικό Κάστρο της Μύρινας δεσπόζει πάνω στον ηφαιστειακό θόλο και είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση οχυρά του Αιγαίου. Η οχύρωση αυτής της απόκρημνης θέσης χρονολογείται από τον 13ο αιώνας π.Χ., ωστόσο το κάστρο οφείλει τη σημερινή δομή του στην ανακατασκευή του τον 15ο αιώνα μ.Χ από τους Γενουάτες ηγεμόνες Γατελούζους.

Βόρεια του οικισμού του Κάσπακα, εμφανίζεται το ενεργό ρήγμα του Κάσπακα. To ρήγμα εμφανίζεται ως ένα μορφολογικό σκαλοπάτι που διατρέχει τους λόφους ανατολικά του οικισμού. Πρόκειται για μια μεγάλη ρηξιγενή επιφάνεια με μήκος 11 km και διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, η οποία δημιουργήθηκε από την πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή που προκάλεσε τη θραύση των πετρωμάτων.

Τα ρήγματα είναι γεωλογικές δομές οι οποίες δημιουργούνται όταν οι τάσεις που αναπτύσσονται στον φλοιό της Γης, ξεπερνούν τα όρια αντοχής των πετρωμάτων, με αποτέλεσμα αυτά να σπάνε. Πάνω στην επιφάνεια του ρήγματος, εμφανίζονται τα σημάδια της κίνησης των πετρωμάτων να μοιάζουν με χαραγιές, που ονομάζονται γραμμώσεις ολίσθησης. Οι γραμμώσεις αυτές αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την μελέτη της σεισμικής δραστηριότητα του ρήγματος.

Το ρήγμα του Κάσπακα φέρνει σε επαφή πετρώματα διαφορετικής ηλικίας, και πιο συγκεκριμένα τα ηφαιστειακά πετρώματα (ηλικίας Άνω Ολιγοκαίνου – Μέσου Μειοκαίνου), με τα Μολασσικά ιζήματα (ηλικίας Ηωκαίνου).

Δείτε την 3d αναπαράσταση εδώ

Ανηφορίζοντας το δρόμο προς το Ιερό των Καβείρων στο ακρωτήριο της Χλόης, στη ΒΑ Λήμνο, έχουμε στα δεξιά μας την κοιλάδα της Νεφτίνας.

Παρατηρώντας με προσοχή το υδρογραφικό δίκτυο που διασχίζει την κοιλάδα, διαπιστώνουμε ότι το νερό έχει διανοίξει βαθιές χαραδρώσεις κατά μήκος των κλάδων του υδρογραφικού δικτύου στο πάνω τμήμα της κοιλάδας.

Το φαινόμενο χαρακτηρίζεται ως αναγέννηση του υδρογραφικού δικτύου και οφείλεται στην πρόσφατη δράση του ενεργού ρήγματος της Νεφτίνας που προκαλεί την σχετική βύθιση του βόρειου τμήματος της κοιλάδας και την ανύψωση του νότιου.

Το υδρογραφικό δίκτυο επηρεάζεται από το ρήγμα τη Νεφτίνας, με παράταξη ΒΔ – ΝΑ, το οποίο ανυψώνει το πανεπίπεδο, όπως ονομάζεται, που αποτελεί μια περιοχή με ήπιες κλίσεις και το σημείο όπου το υδρογραφικό δίκτυο έχει χάσει την μεταφορική του ικανότητα.

Το αποτέλεσμα της δράσης αυτής είναι η έναρξη ενός νέου κύκλου διάβρωσης, καθώς το νερό διαβρώνει βαθύτερα το ανάγλυφο έτσι ώστε να φτάσει το καινούργιο βασικό επίπεδο της κοίτης, δημιουργώντας αυτήν την εντυπωσιακή δομή στο ανάγλυφο.

Βορειοδυτικά του οικισμού του Κάσπακα, στην παραλία του Αγίου Ιωάννη, συναντώνται παράκτιοι στηλοειδείς σχηματισμοί (stacks) που αποτελούν γεωμορφές που δημιούργησε η θαλάσσια διάβρωση στους πυροκλαστικούς σχηματισμούς που προκάλεσε η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα κατά την περίοδο του κάτω Μειοκαίνου.

Ο όρος παράκτιοι στηλοειδείς σχηματισμοί (stack) χρησιμοποιείται για να περιγράψει βραχώδη εξάρματα που προβάλλουν κοντά σε βραχώδεις ακτές πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο τρόπος δημιουργίας τους οφείλεται στην έντονη διαφορική διάβρωση μίας βραχώδους ακτής από τη δράση των κυμάτων και του ανέμου, η οποία υποχωρεί διαμορφώνοντας τις βραχώδεις προεξοχές.

Ο όρος stack, προέρχεται από τη λέξη stakkur, στην Σκανδιναβική διάλεκτο των νήσων Faeroe, όπου αυτές οι παράκτιες δομές εμφανίζονται αρκετά συχνά κατά μήκος των ψηλών, απότομων και βραχωδών ακτών.

Κοντά στον οικισμό του Θάνους στη ΝΔ Λήμνο δεσπόζει δίπλα στη θάλασσα μια πολύ χαρακτηριστική ηφαιστειακή δομή, ο ηφαιστειακός δόμος, στο λόφο του Αγίου Παύλου. Πρόκειται για ένα κωνικού σχήματος ηφαιστειακό οικοδόμημα αποτελούμενο από λάβες δακιτικής σύστασης, ηλικίας 19.3-18.2 εκατομμυρίων χρόνων.

Η γένεση του δόμου σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που δημιούργησε μία σειρά ηφαιστειακών δόμων στη Νοτιοδυτική Λήμνο. Ανερχόμενα μάγματα υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο και πυρίτιο, διείσδυσαν στους προϋπάρχοντες ιζηματογενείς και πυροκλαστικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Καθώς το διάπυρο υλικό διαπέρασε τα γεωλογικά στρώματα, προκάλεσε γενική αναθόλωση των πετρωμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις το ηφαιστειακό υλικό βγήκε στην επιφάνεια ως παχύρευστη λάβα, όπου ψύχθηκε επιτόπου σχηματίζοντας τη χαρακτηριστική ηφαιστειακή δομή που διαμορφώνει το σημερινό τοπίο της περιοχής.

Δείτε την 3d αναπαράσταση εδώ

Στις Βόρειες ακτές της Λήμνου, βόρεια του οικισμού Ατσική, εμφανίζονται εντυπωσιακές μορφές σφαιροειδούς αποσάθρωσης σε ψαμμιτικά στρώματα στην θέση Φαρακλό, της Λήμνου.

Η περιοχή καλύπτεται από ιζηματογενείς σχηματισμούς ηλικίας Ανωτέρου Ηωκαίνου - Κατωτέρου Ολιγοκαίνου, που αποτέθηκαν σε υποθαλάσσιο κανάλι πριν από 27-33 εκατομμύρια χρόνια.

Η χημική αποσάθρωση των παχυστρωματοδών ψαμμιτών δημιουργεί γεωμορφές ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς που προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών που θαυμάζουν τα σπάνια δημιουργήματα της φύσης.

Οι σφαιροειδείς γεωμορφές, εμφανίζονται ως μεγάλες ερυθρόμορφες σφαίρες μέσα στον ανοικτόχρωμο αποσαθρωμένο ψαμμίτη. Η αποσάθρωση δημιουργεί αλλεπάλληλα συστήματα ρωγμώσεων στα ψαμμιτικά πετρώματα, με αποτέλεσμα το νερό να εισχωρεί και να διευρύνει τις ρωγμές αυτές. Η δράση αυτή του νερού σε συνδυασμό με την δράση των θαλάσσιων κυμάτων αλλά και την δράση των αλάτων, που αποθέτει το θαλάσσιο σπρέι, έχει ως αποτέλεσμα τον σχηματισμό σφαιρικών γεωμορφών που περιβάλλονται μέσα στο ψαμμιτικό πέτρωμα.

Στις βόρειες ακτές της Λήμνου, λίγα χιλιόμετρα Βορειότερα του οικισμού του Βάρους, εμφανίζονται εντυπωσιακές λεκανοειδείς μορφές αποσάθρωσης στα ψαμμιτικά στρώματα στην περιοχή του Αγίου Ερμολάου, της Λήμνου.

Η περιοχή καλύπτεται από ιζηματογενείς σχηματισμούς ηλικίας Ανωτέρου Ηωκαίνου - Κατωτέρου Ολιγοκαίνου, που αποτέθηκαν σε υποθαλάσσια κανάλια πριν από 27-33 εκατομμύρια χρόνια.

Oι λεκανοειδείς δομές δημιουργούνται, εξαιτίας της διαφορικής αποσάθρωσης των ψαμμιτικών πετρωμάτων και εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη με τα εντυπωσιακά σχήματά τους.

Η διαφορική αποσάθρωση οφείλεται κυρίως στην διαφορετική σύσταση του πετρώματος, δημιουργώντας έτσι ευάλωτα σημεία στην επιφάνειά του, πάνω στα οποία δρουν τα θαλάσσια κύματα, αλλά και το αλάτι που αποθέτει το θαλάσσιο σπρέι.

Στο ακρότατο σημείο της ΒΔ Λήμνου, δεσπόζει το ακρωτήριο του Μούρτζεφλου. Ο λόφος του Μούρτζεφλου, που αποτελεί τον ομώνυμο ηφαιστειακό δόμο, εμφανίζεται ως μία νησίδα αποτελούμενη από ηφαιστειακά πετρώματα, τραχειανδεσιτικής σύστασης, συνδεδεμένη με τη στεριά μέσω ενός στενού αμμώδη διαδρόμου συνθέτοντας την χαρακτηριστική γεωμορφολογική δομή του τόμπολου.

Ο ηφαιστειακός δόμος έχει ηλικία περίπου 20-21 εκατομμύριων χρόνων και η δημιουργία του σχετίζεται με το σύμπλεγμα ηφαιστειακών δόμων που σχηματίστηκαν στη Δυτική Λήμνο κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής. Οι χαρακτηριστικοί αυτοί ηφαιστειακοί θόλοι δημιουργήθηκαν από ανερχόμενο παχύρευστο μάγμα, με μεγάλη περιεκτικότητα σε αέρια, το οποίο διείσδυσε μέσα στα προϋπάρχοντα ιζηματογενή πετρώματα κάμπτοντας και αναθολώνοντάς τα. Σε πολλές περιπτώσεις το μάγμα εξήλθε στην επιφάνεια ως παχύρευστη λάβα ή αργότερα, αφού ψύχθηκε σε χαμηλό βάθος κάτω από την επιφάνεια, αποκαλύφθηκε από τη διάβρωση των υπερκείμενών του υλικών δημιουργώντας και στις δύο περιπτώσεις αυτά τα χαρακτηριστικά ηφαιστειακά οικοδομήματα.

Η έντονη μορφολογία της ακτής και η αποκοπή της νησίδας από την γειτονική του στεριά οφείλονται στη δράση του μεγάλου υποθαλάσσιου ρήγματος του Μούρτζεφλου, με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ.

Το τόμπολο αποτελεί μια δομή παράκτιας απόθεσης με τα κύρια υλικά σύνθεσής του να αποτελούν άμμοι και αποστρογγυλεμένα βότσαλα (κροκάλες). Η δημιουργία ενός τόμπολου οφείλεται στην δράση των θαλάσσιων κυμάτων και την μείωση της μεταφορικής τους ικανότητας, με αποτέλεσμα την απόθεση υλικού, την πλήρωση του βυθού με λεπτόκοκκα υλικά και την άνοδό του από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ανατολικά του χωριού Θάνος, διασχίζοντας τον οδικό άξονα στα νοτιοδυτικά της Λήμνου, συναντάμε τον εντυπωσιακό λόφο του Εβγάτη, που αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα τραχειανδεσιτικής σύστασης. Η χαρακτηριστική μορφή του λόφου, με τις απότομες πλαγιές και το τραχύ ανάγλυφο, συνδέονται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που προκάλεσε την άνοδο του μάγματος, 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια πριν. Η δημιουργία του ηφαιστειακού δόμου σχετίζεται με την παράλληλη δημιουργία μια σειράς ηφαιστειακών δόμων σε διάσπαρτες θέσεις της Δυτικής Λήμνου.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, παχύρευστο μάγμα, με σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο και πυρίτιο διείσδυε, συχνά μέσα από τεκτονικά ανοίγματα (ρωγμές στον γήινο φλοιό), μέσα στους υπερκείμενους γεωλογικούς σχηματισμούς (ιζηματογενείς και ηφαιστειοκλαστικούς). Διαπερνώντας τα περιβάλλοντα πετρώματα προκάλεσε γενική αναθόλωση της περιοχής. Το μάγμα συχνά εξερχόταν στην επιφάνεια ως παχύρευστη λάβα που ψυχόταν επιτόπου δημιουργώντας εντυπωσιακούς ηφαιστειακούς θόλους.

Βορειοανατολικά του χωριού Θάνος, συναντάται μια συστάδα από κωνικούς λοφίσκους που αποτελούν ηφαιστειακούς δόμους. Πρόκειται για τους ηφαιστειακούς δόμους του Κάκαβου, που διαμορφώνουν το ιδιαίτερο ηφαιστειακό τοπίο της ΝΔ Λήμνου.

Τα ηφαιστειακά αυτά οικοδομήματα δημιουργήθηκαν πριν από 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια όταν μάγμα δακιτικής σύστασης ανήλθε προς την επιφάνεια – μέσω τεκτονικών ασυνεχειών στο φλοιό διεισδύοντας μέσα στους προϋπάρχοντες ιζηματογενείς και ηφαιστειακούς σχηματισμούς. Το διάπυρο παχύρευστο μάγμα, κατά την ανάβλυσή του, ψύχθηκε γρήγορα σχηματίζοντας τις χαρακτηριστικές θολοειδείς δομές.

Τα πετρώματα των ηφαιστειακών δόμων του Κάκαβου παρουσιάζουν έντονη αιολική αποσάθρωση με αποτέλεσμα τον σχηματισμό στη μάζα τους εντυπωσιακών εγκοίλων, που χαρακτηρίζονται ως «ταφόνι». Στο μεγαλύτερο από τα έγκοιλα αυτά βρίσκεται ένα από τα πιο γραφικά μνημεία της Λήμνου, το άσκεπο ξωκλήσι της Παναγίας της Κακαβιώτισσας.

Ο λόφος του Παλαιοκάστρου αποτελεί μία χαρακτηριστική ηφαιστειακή δομή στη Δυτική Λήμνο. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό ηφαιστειακό δόμο ορατό από τον επισκέπτη από το χώρο στάθμευσης, στο δρόμο για το ξωκλήσι της Παναγιάς της Κακαβιώτισσας.

Οι διάσπαρτοι λόφοι στην περιοχή αυτοί αποτελούν ένα σύμπλεγμα ηφαιστειακών δόμων που δημιουργήθηκαν πριν 19,3-18,2 εκατομμύρια χρόνια. Διεισδύσεις παχύρευστων μαγμάτων με σχετικά μεγάλο περιεχόμενο σε αέρια διαπέρασαν και σε μερικές περιπτώσεις αναθόλωσαν τα παλαιότερα ιζηματογενή και ηφαιστειακά πετρώματα. Η διάβρωση των πετρωμάτων αυτών αποκάλυψε στη συνέχεια, την στερεοποιημένη  παχύρευστη λάβα που δημιούργησε τις χαρακτηριστικές θολοειδείς δομές.

Στις βορειοδυτικές ακτές της Λήμνου, βόρεια του οικισμού του Κατάλακκου, βρίσκεται η παραλία Γομάτι όπου συναντώνται εντυπωσιακοί αμμόλοφοι, οι αμμοθίνες του Γοματίου. Οι αμμοθίνες αποτελούν τους μεγάλους λόφους από άμμο που δεσπόζουν στο τοπίο της περιοχής, οι οποίοι δημιουργούνται από τα προϊόντα της αιολικής αποσάθρωσης και απόθεσης στην περιοχή.

Στον σχηματισμό τους συμβάλλουν ενεργά οι ισχυροί ΒΑ άνεμοι που πνέουν στην περιοχή, με σταθερή διεύθυνση και υψηλή ταχύτητα, μεταφέροντας τα υλικά της αποσάθρωσης των τριτογενών ιζηματογενών πετρωμάτων της περιοχής. Η παρουσία βλάστησης παίζει σημαντικό ρόλο στην συγκράτηση της άμμου και την προστασία τους από την διάβρωση, καθώς τα συστήματα των αμμοθινών χαρακτηρίζονται ως δυναμικά και έχουν την τάση να αλλάζουν.

Εξαιτίας της μεγάλης έκτασής τους κατά μήκος της ακτογραμμής, δημιουργούν μια μικρογραφία ερήμου, που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη καθώς δημιουργούν ένα σπάνιο και ασυνήθιστο στην Ελλάδα τοπίο. 

Στη βορειοανατολική ακτή της Λήμνου, εντός του αρχαιολογικού χώρου του Ιερού των Καβειρίων, έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Λήμνου, βρίσκεται το σπήλαιο του Φιλοκτήτη.

Κατηφορίζοντας προς την παραλία ένα μεγάλο έγκοιλο έχει διανοιχθεί στα ψαμμιτικά πετρώματα της περιοχής. Κατηφορίζοντας τα σκαλιά που έχουν λαξευθεί στους ψαμμιτικούς βράχους ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά σε ένα γραμμικό άνοιγμα. Μέσα σε αυτή τη σχισμή βρίσκεται το ενάλιο σπήλαιο του Φιλοκτήτη, το οποίο μπορεί να προσεγγίσει ο επισκέπτης και με βάρκα από τη θάλασσα.

Πρόκειται για μια μορφή παράκτιας διάβρωσης, όπου η δράση των θαλάσσιων κυμάτων διαβρώνει τα πετρώματα κατά μήκος τεκτονικών ασυνεχειών. Ιδιαίτερα τα ιζηματογενή μολασσικά πετρώματα της περιοχής είναι ιδιαίτερα επιδεκτικά στη διάβρωση με αποτέλεσμα το σχηματισμό των παράκτιων εγκοίλων.

Σύμφωνα με τον μύθο ο Φιλοκτήτης έζησε στην σπηλιά αυτή για περίπου δέκα χρόνια, καθώς είχε την ατυχία να δαγκωθεί από φίδι στο πόδι, με αποτέλεσμα να αποβιβαστεί από το πλοίο που επέβαινε με προορισμό την Τροία, για να συμμετάσχει στον Τρωικό πόλεμο.